Πληθοπορισμός (crowdsourcing) – Επιπτώσεις και προκλήσεις

από την Tanja Aitamurto*

Συλλογική νοημοσύνη **

Μετάφραση: Βασίλης Χρυσός

Η συλλογική νοημοσύνη, όπως ορίζεται από τον Levy (βλ. Levy’s “Collective Intelligence: Mankind’s Emerging World in Cyberspace”), αξιοποιείται όλο και περισσότερο μέσω πληθοπορισμού (crowdsourcing) για τις δημοκρατικές διαδικασίες. Ο πληθοπορισμός έχει χρησιμοποιηθεί στο συμμετοχικό προϋπολογισμό, για παράδειγμα στον Καναδά και στη Φινλανδία και σε στρατηγικές διαδικασίες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ισλανδία ήταν πρωτοπόρος στο άνοιγμα μιας διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος το 2011. Σε αυτή τη διαδικασία χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο ο πληθοπορισμός για να συλλεχθούν οι προτάσεις και οι ιδέες του κοινού. Η συμμετοχή των πολιτών ενοποιήθηκε κατ’ αυτό τον τρόπο με τη διαδικασία της επανασύνταξης του συντάγματος.

Ο μηχανισμός της αξιοποίησης της συλλογικής νοημοσύνης μέσω πληθοπορισμού δημιουργεί μια υπόσχεση μιας πιο ανοιχτής κοινωνίας και επιφέρει ενδυνάμωση των πολιτών μέσω της συμμετοχής. Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της μεθόδου αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις στο επίπεδο του σχεδιασμού, τις οποίες συζητάει αυτό το άρθρο και για τις οποίες προτείνει λύσεις. Το άρθρο επίσης διερευνά τα οφέλη του πληθοπορισμού για τη χάραξη πολιτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πληθοπορισμός χρησιμοποιείται σε διαδικασίες που εκκινούν από εδραιωμένα κυβερνητικά σώματα, τοπικά ή εθνικά.

Ο πληθοπορισμός είναι ένα ανοιχτό κάλεσμα προς όλους για να συμμετέχουν σε κάποια εργασία, η οποία είναι ανοιχτή στο διαδίκτυο (βλ. από Brabham: “Crowdsourcing: Why the power of the crowd is driving the future of business”). “Το πλήθος” αναφέρεται σε μια μη ορισμένη ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι συμμετέχουν στο ανοιχτό διαδικτυακό κάλεσμα. Η υπεργολαβία, από την άλλη μεριά, σημαίνει ότι η εργασία ανατίθεται σε κάποιο συγκεκριμένο φορέα. Στις πληθοποριστικές εφαρμογές το πλήθος καλείται να συμμετέχει μέσω του διαδικτύου σε μια εργασία, συμβάλλοντας με πληροφορίες, γνώσεις ή ταλέντα. Ο πληθοπορισμός έχει γίνει δημοφιλές εργαλείο στη σύμπλεξη ανθρώπων σε διάφορες διαδικασίες, οι οποίες εκτείνονται από τον αστικό σχεδιασμό (βλ. από Brabham “Moving the crowd at threadless”) μέχρι το σχεδιασμό διαδικασιών και τη λύση περίπλοκων επιστημονικών προβλημάτων (βλ. από Aitamurto, Leiponen & Tee “The promise of idea crowdsourcing-benefits, contexts, limitations”).

Στον πληθοπορισμό η αναζήτηση της γνώσης επεκτείνεται από την τοπική γνωσιακή γειτονιά των ανθρώπων σε πολλαπλές απόμακρες γνωσιακές γειτονιές, όπως μας μαθαίνουν μελέτες στο πεδίο της επιστήμης της διαχείρισης και της μηχανικής (για παράδειγμα από Afuah και Tucci “Crowdsourcing as a solution to distant search”). Αυτό καθιστά τον πληθοπορισμό ένα αποτελεσματικό εργαλείο για αναζήτηση γνώσης. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του πληθοπορισμού ως εργαλείο αναθεώρησης του συντάγματος στην Ισλανδία, η εκτεταμένη αναζήτηση συγκέντρωσε πληροφορίες τις οποίες το Συντακτικό Συμβούλιο δε θα γνώριζε καν που να αναζητήσει.

Ο πληθοπορισμός λειτουργεί επίσης ως αισθητήριο αξιών των πολιτών. Σε μια διαδικασία συμμετοχικού προϋπολογισμού στο Calgary του Καναδά, η δημοτική αρχή ζήτησε από τους κατοίκους να ταξινομήσουν τις υπηρεσίες βάσει προτεραιότητας χρησιμοποιώντας ένα απλό λογισμικό λήψης αποφάσεων. Στο ίδιο πνεύμα η δημοτική Αρχή του Σικάγο προσκαλεί τους κατοίκους της για δεύτερη χρονιά στη σειρά να μοιραστούν τις ιδέες και τις επιθυμίες τους σχετικά με τον προϋπολογισμό της πόλης. Δεδομένης της μεγάλης συμμετοχής των πολιτών και της διεξοδικής ανάλυσης των προτάσεών τους, η διαδικασία δύναται να αντανακλά τις αξίες των πολιτών.

Καθώς ο πληθοπορισμός γίνεται όλο και πιο κοινή μέθοδος στις διαδικασίες χάραξης πολιτικών, γίνονται όλο και πιο αναγνωρίσιμες οι προκλήσεις, οι οποίες τον συνοδεύουν. Αρχικά θα πρέπει να υπάρχει σημαντική ποικιλότητα στο πλήθος, προκειμένου να υλοποιηθεί το ιδεώδες της συλλογικής νοημοσύνης (βλ. από Hong και Page “Some microfoundations of collective wisdom” στο “Collective wisdom: principles and mechanisms”). Η ποικιλότητα μπορεί να συσχετίζεται με τον όγκο της συμμετοχής: όσο πιο πολλοί συμμετέχουν τόσο πιθανότερο είναι να εμφανίζεται κοινωνική και γνωστική ποικιλότητα στο πλήθος. Συχνά απουσιάζει από τα πλήθη αυτή η ποικιλότητα, ιδιαίτερα σε πρωτοποριακές πρωτοβουλίες, όπου οι άνθρωποι διαθέτουν μικρή πληροφόρηση σχετικά με τη νέα μέθοδο. Συνεπώς τα σώματα διακυβέρνησης οφείλουν να κάνουν σημαντικές προσπάθειες για να πληροφορήσουν τους πολίτες για αυτές τις δυνατότητες συμμετοχής.

Σε αρκετές προσπάθειες πληθοπορισμού, που εφαρμόζονται σε διαδικασίες χάραξης πολιτικής, λείπει η κατάλληλη επικοινωνία προς τους πολίτες σχετικά με τη δυνατότητα και την επίδραση της συμμετοχής τους. Αυτό δημιουργεί το ακόλουθο ερώτημα: πως θα πρέπει τα κυβερνητικά σώματα να επικοινωνήσουν αυτή τη νέα συμμετοχική ευκαιρία προς τους κατοίκους, για παράδειγμα σε μια διαδικασία συμμετοχικού προϋπολογισμού; Μήπως θα έπρεπε οι δημοτικές αρχές να στείλουν σε όλους τους κατοίκους από μία επιστολή ή να βάλουν διαφημίσεις στην τηλεόραση; Οι πολίτες θα πρέπει επίσης να πληροφορούνται για τα αποτελέσματα των διαδικασιών στις οποίες συμμετέχουν. Αυτή η κυκλική διαδικασία ανατροφοδότησης είναι σημαντική γιατί δημιουργεί μεγαλύτερη διαφάνεια: οι πολίτες μπορούν να συγκρίνουν το αποτέλεσμα της συμμετοχής τους.

Κατά δεύτερον, ο πληθοπορισμός μπορεί εύκολα να εκφυλιστεί σε πολιτική βιτρίνα, όπου οι φωνές των πολιτών δεν ακούγονται πραγματικά. Παρόλο που ζητείται από τους πολίτες να συμμετέχουν, η συμβολή τους δεν έχει κανένα πραγματικό αποτέλεσμα. Αυτό ενδέχεται να μην είναι σκόπιμο, αλλά είναι εύκολο να συμβεί εάν η διαδικασία πληθοπορισμού είναι κακά σχεδιασμένη. Η χάραξη πολιτικής δε διαθέτει κάποιο αυτόματο τρόπο μετατροπής της συμβολής των πολιτών σε ατζέντα για τα κυβερνητικά σώματα. Αυτός ο τρόπος θα πρέπει να δημιουργηθεί προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά ο πληθοπορισμός. Εάν η συμβολή των πολιτών δεν εισακουσθεί, αυτό καταστρέφει το κίνητρο συμμετοχής τους στις ανοιχτές διαδικασίες – οι άνθρωποι θα χάσουν το ενδιαφέρον τους στη συμμετοχή εάν δεν εκτιμηθεί η συμβολή τους.

Επιπλέον είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι ο πληθοπορισμός δεν καθιστά τη διαδικασία χάραξης πολιτικής πλήρως ανοιχτή. Μόνο μερικά στάδια της διαδικασίας είναι ανοιχτά και οι αποφάσεις λαμβάνονται σύμφωνα με τις παραδοσιακές, κυρίως κλειστές διαδικασίες. Ωστόσο, η ανοιχτότητα που επιφέρει ο πληθοπορισμός βοηθάει στο να είναι οι αποφασίζοντες υπόλογοι απέναντι στους πολίτες. Για παράδειγμα, στο συμμετοχικό προϋπολογισμό οι πολίτες πληροφορούνται σχετικά με τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους της πόλης και μπορούν να δουν τι σκέφτονται οι συμπολίτες τους σχετικά με τις προτεραιότητες που μπαίνουν. Συνεπώς οι πολίτες, ως πιο πληροφορημένοι σχετικά με τον προϋπολογισμό, μπορούν να αμφισβητήσουν τη λογική πίσω από τις αποφάσεις των πολιτικών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει με τη σειρά του σε πιο ενημερωμένους και ενδυναμωμένους πολίτες, οι οποίοι χρησιμοποιούν πρωτοποριακές μεθόδους, όπως ο πληθοπορισμός, στην επιδίωξη για τα ιδανικά μιας ανοιχτής κοινωνίας.

————————————————
* Η Tanja Aitamurto είναι επισκέπτης ερευνητής στο Liberation Technology Program του Πανεπιστημίου του Stanford. Αντικείμενο της έρευνάς της είναι το πως η συλλογική νοημοσύνη, όπως αξιοποιείται μέσω πληθοπορισμού, συν-δημιουργίας ή ανοιχτής καινοτομίας, επηρεάζει τις διαδικασίες της δημοσιογραφίας, της λήψης αποφάσεων στο δημόσιο χώρο και του σχεδιασμού.

** Το πρωτότυπο κείμενο τιτλοφορείται: “Crowdsourcing,Impact and Challenges” και δημοσιεύτηκε στο The open book, Reaktio #3, The Open Knowledge Foundation, 2013.